*Ngày Thế giới phòng, chống lao 24/3: Không để trẻ em mắc và tử vong vì bệnh lao
Lao ở trẻ em không phải là một bệnh hiếm gặp. Theo thống kê của Chương trình chống lao quốc gia cứ 100 người mới được phát hiện mắc bệnh lao thì có khoảng 10 trẻ em.
Trẻ nhỏ và những trường hợp bị suy dinh dưỡng hay suy giảm hệ miễn dịch là những đối tượng dễ mắc lao nhất. Cho đến nay, tiêm vaccine vẫn là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Bệnh khó phát hiện ở trẻ em
Bệnh lao do vi khuẩn lao gây ra. Vi khuẩn lao xâm nhập cơ thể theo đường hô hấp. Khi người mắc bệnh lao ho, hắt hơi làm bắn vào không khí những hạt nước bọt nhỏ li ti có chứa vi khuẩn lao, người xung quanh hít phải sẽ bị mắc lao.
Trẻ bị lao thường lây từ người thân (trong các gia đình nghèo, điều kiện sống chật chội, trẻ bị suy dinh dưỡng, hệ thống miễn dịch suy giảm) chiếm đến 70% và chủ yếu lây qua đường hô hấp. Ngoài ra, trẻ còn có thể bị lây bệnh ở trường học, ngoài cộng đồng. Nguy cơ từ nhiễm trở thành bị bệnh là 10% trong 10 năm. Nguy cơ này tùy thuộc nhiều yếu tố như tuổi khi nhiễm, tình trạng dinh dưỡng của trẻ, tình trạng vi khuẩn lao của nguồn lây tiếp xúc, thời gian và cường độ tiếp xúc nhiều hay ít.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Viết Nhung - Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Chủ nhiệm Chương trình Chống lao Quốc gia, bệnh lao ở trẻ em khó phát hiện và chẩn đoán do các triệu chứng lâm sàng thường mờ nhạt, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Thêm vào đó, số vi khuẩn ở trẻ em mắc lao, đặc biệt là thể lao sơ nhiễm – mới nhiễm rất ít nên khó phát hiện, đôi khi thầy thuốc vẫn lãng quên và không nghĩ đến có lao ở trẻ em.
Cũng như ở người lớn, lao phổi là thể lao hay gặp nhất ở trẻ em. Tuy nhiên, chẩn đoán lao phổi cho trẻ gặp rất nhiều khó khăn do việc lấy mẫu bệnh phẩm xét nghiệm không dễ dàng và thường yêu cầu bệnh nhi phải nhập viện để thực hiện một số thủ thuật khác, từ đó dẫn đến việc chẩn đoán bệnh lao cho trẻ thường chậm trễ hoặc bị lãng quên. Để lấy được bệnh phẩm dạ dày đạt yêu cầu, trẻ phải nhịn ăn thường từ sau 12 giờ đêm. Điều này sẽ rất khó khăn với những trẻ nhỏ vẫn còn có bữa ăn đêm (trẻ nhỏ bú mẹ). Khi bị đói, trẻ thường quấy khóc khiến việc lấy mẫu bệnh phẩm gặp khó khăn, hạn chế. Dự phòng, phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh lao cho trẻ
Các chuyên gia y tế cho biết: Trẻ em có thể bị mắc tất cả các thể lao như người lớn, nhưng thường gặp hơn cả là 4 thể: Lao sơ nhiễm (lao khởi đầu); lao cấp tính (lao màng não, lao kê); lao hô hấp sau sơ nhiễm (lao phổi, lao màng phổi); lao ngoài phổi (lao hạch, lao xương khớp, lao cột sống, lao màng bụng, màng tim, lao niệu - sinh dục, lao ruột...). Mỗi thể lao có những biểu hiện khác nhau, xảy ra ở các độ tuổi khác nhau, mức độ nặng thay đổi phụ thuộc vào cơ địa của trẻ, đáp ứng điều trị và lượng vi khuẩn gây bệnh. Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Viết Nhung - Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Chủ nhiệm Chương trình Chống lao Quốc gia thực tế, việc chẩn đoán và phát hiện sớm lao trẻ em để điều trị còn rất khiêm tốn, chưa đến 10% trong số lao trẻ em ước tính. Nếu trẻ em nhiễm lao không được phát hiện sớm và quản lý điều trị thì sẽ thành người mắc bệnh lao khi đến tuổi trưởng thành và trở thành nguồn lây bệnh trong cộng đồng. Để phòng ngừa bệnh lao, trẻ em cần được tiêm vaccine BCG cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tuy nhiên vaccine chỉ bảo vệ trẻ khỏi bệnh lao cho tới khi 15 tuổi và không tạo sự bảo vệ an toàn khi sử dụng cho trẻ sống chung với HIV. Vì vậy, trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi hay cơ địa suy giảm miễn dịch (suy dinh dưỡng, nhiễm HIV...) cần được tầm soát và điểu trị dự phòng lao khi có tiếp xúc với người bệnh lao. Việc dự phòng lao có thể giảm 70-80% khả năng bị bệnh lao cho trẻ. Theo bác sỹ Nguyễn Thị Ngoạn, Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Phổi Trung ương, khi trẻ có các triệu chứng như ho, sốt kéo dài hơn 10 ngày, gầy sút cân, ăn kém, ra mồ hôi trộm ban đêm, quấy khóc; đã sử dụng liệu pháp kháng sinh theo đúng hướng dẫn của bác sĩ nhưng các triệu chứng trên giảm ít hoặc không thay đổi thì gia đình cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa để khám, điều trị đúng theo công thức của Chương trình chống lao Quốc gia. Phát hiện sớm lao ở trẻ em rất quan trọng. Nếu trẻ đang ở giai đoạn lao sơ nhiễm hay lao tiềm ẩn việc phát hiện, điều trị sớm giúp trẻ được chữa khỏi hoàn toàn, giảm tỷ lệ từ nhiễm sang mắc hoặc tránh được biến chứng như lao kê, lao màng phổi, xương khớp… Với trẻ bị mắc thể lao nặng như lao màng não, nếu được chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp giảm tỷ lệ tử vong xuống còn 30%; tỷ lệ khỏi bệnh để lại di chứng nặng nề là 50% và 20% ca sẽ khỏi.
Nếu phát hiện muộn, lao sẽ để lại di chứng nặng nề như: Liệt hay tâm thần, khiếm thính, khiếm thị, gù vẹo cột sống…, thậm chí dẫn đến tử vong. Nhiều thể lao cũng đòi hỏi việc điều trị kéo dài, tốn kém với các tác dụng phụ do thuốc rất nặng… những ảnh hưởng này tạo gánh nặng cho gia đình người bệnh, xã hội; đồng thời gây ảnh hưởng đến chất lượng sống của trẻ và giống nòi tương lai của đất nước.
(Báo Tin tức)
*Gia hạn thanh tra mua sắm bộ xét nghiệm, vaccine Covid-19
Tại Công văn số 1782/VPCP-V.I, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái đã đồng ý với kiến nghị của Thanh tra Chính phủ về việc gia hạn thời gian thanh tra việc mua sắm trang thiết bị y tế, sinh phẩm, bộ xét nghiệm, vaccine, thuốc phòng, chống dịch Covid-19 tại thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và Bộ Y tế.
Phó Thủ tướng yêu cầu Thanh tra Chính phủ báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thanh tra việc mua sắm trang thiết bị y tế, sinh phẩm, bộ xét nghiệm, vaccine, thuốc phòng, chống dịch Covid-19 trước ngày 15/5/2022.
Trước đó, tại hội nghị trực tuyến triển khai nhiệm vụ năm 2022 của ngành thanh tra diễn ra ngày 12/1/2022, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đã yêu cầu Thanh tra Chính phủ tập trung triển khai thanh tra việc mua sắm trang thiết bị, sinh phẩm, bộ xét nghiệm phục vụ phòng, chống dịch Covid-19 tại Bộ Y tế, thành phố Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.
Giữa tháng 1/2022, Thanh tra Chính phủ lần lượt công bố các quyết định thanh tra. Ngày 10/2/2022, tại Văn bản số 888/VPCP-V.I, Phó Thủ tướng chỉ đạo Thanh tra Chính phủ tiến hành thanh tra việc mua sắm trang thiết bị y tế, sinh phẩm, bộ xét nghiệm, vaccine, thuốc phòng, chống dịch Covid-19 tại tại ba đơn vị trên; theo đúng kế hoạch thanh tra năm 2022 đã được phê duyệt...
(Báo Nhân dân)
*Ngày Thế giới phòng, chống lao (24/3): Biện pháp điều trị dự phòng lao tiềm ẩn
Dự phòng và điều trị lao tiềm ẩn là biện pháp phòng ngừa sớm cho những người khỏe mạnh có mang vi khuẩn lao trong cơ thể.
Chuyên gia y tế khuyến cáo, người mắc lao tiềm ẩn cần đến cơ sở y tế để được tư vấn và có biện pháp điều trị phòng ngừa hiệu quả nhằm phòng tránh nguy cơ mắc bệnh lao.
Tiêm vaccine lao vẫn có khả năng nhiễm lao tiềm ẩn
Hàng năm, trên thế giới có khoảng 1,3 triệu người tử vong do lao, trong đó 13% số ca tử vong do mắc lao kháng đa thuốc (MDR-TB). Người tiếp xúc hộ gia đình với người bệnh lao phổi sẽ có nguy cơ lây nhiễm cao. Nếu mắc phải MDR-TB, người bệnh phải dùng nhiều loại thuốc hơn, thời gian điều trị kéo dài hơn và khả năng khỏi bệnh thấp hơn so với lao thông thường.
Việt Nam là một trong 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao và lao kháng thuốc cao nhất thế giới (báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới - WHO 2020). Mỗi năm, Việt Nam có 172.000 ca mắc mới, khoảng 11.400 ca tử vong. Trong đó, 63% số bệnh nhân lao thường, 98% bệnh nhân lao kháng thuốc và gia đình người bệnh phải gánh chi phí lớn dành cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh lao, vượt quá 20% thu nhập của cả hộ gia đình.
Thông tin về bệnh lao tiềm ẩn, TS Hoàng Văn Huấn - Phó Giám đốc Bệnh viện (BV) Phổi Hà Nội cho hay, bệnh lao tiềm ẩn là những người khỏe mạnh mang vi khuẩn lao ở trạng thái bất hoạt. Những người mắc lao tiềm ẩn không có xuất hiện triệu chứng của bệnh, không cảm thấy mệt mỏi. Tuy nhiên, nếu hệ miễn dịch suy yếu, những vi khuẩn lao sẽ sinh sôi và dẫn tới bệnh lao hoạt động.
Người mắc lao tiềm ẩn là những người đã có thời gian tiếp xúc với những người bệnh lao phổi. Vi khuẩn lao lan ra không khí khi người bệnh lao phổi nói chuyện, hắt hơi và ho... Những người khỏe mạnh sẽ hít phải vi thể chứa vi khuẩn khi tiếp xúc cùng người bệnh. Tuy nhiên, hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ làm cho vi khuẩn bất hoạt và không thể gây bệnh.
Ngoài ra, những người đến từ những vùng có nhiều người bị nhiễm lao như châu Á, Đông Âu, châu Mỹ Latinh, châu Phi sẽ có nguy cơ cao hơn. Đối với những người đã tiêm vaccine phòng ngừa lao vẫn có khả năng nhiễm lao tiềm ẩn. Vì vaccine chủng ngừa lao BCG là vaccine bảo vệ trẻ nhỏ phòng tránh phơi nhiễm lao, hay những dạng bệnh lao nghiêm trọng và có tác dụng khoảng một năm.
“Người mắc lao tiềm ẩn không thể lây sang người khác. Vì vi khuẩn trong cơ thể đã bị bất hoạt, không thể sinh sôi. Lượng vi khuẩn có ít không thể lan truyền ra ngoài không khí. Đây cũng là một trong những điều kiện để xác định người mắc lao tiềm ẩn” - TS Hoàng Văn Huấn nhấn mạnh, đồng thời cảnh báo, người mắc lao tiềm ẩn có nguy cơ mắc bệnh lao, nếu hệ miễn dịch bị suy giảm. Lao tiềm ẩn có nguy cơ phát triển thành thể bệnh lao hoạt động và lúc này trở thành nguồn lây truyền bệnh.
5 - 10% số bệnh nhân lao tiềm ẩn trong vòng 5 năm đầu tiên sẽ trở thành bệnh lao. Nguy cơ để trở thành bệnh lao phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhưng quan trọng nhất là tình trạng miễn dịch của từng cá thể người nhiễm. Vì vậy, người mắc lao tiềm ẩn cần đến cơ sở y tế để được tư vấn và có biện pháp điều trị phòng ngừa hiệu quả nhằm phòng tránh nguy cơ tiến triển thành lao hoạt động.
Phương pháp điều trị lao tiềm ẩn
Theo các bác sĩ, điều trị bệnh lao tiềm ẩn nhằm diệt vi khuẩn lao bất hoạt (đang ngủ) trong cơ thể, với mục tiêu để giảm nguy cơ bị bệnh sau này. Việc điều trị bệnh lao tiềm ẩn sẽ làm giảm 90% nguy cơ bệnh lao tiềm ẩn tiến triển thành lao hoạt động. Nghĩa là trong 100 người bị lao tiềm ẩn, nếu không can thiệp có chừng 5 - 10 người sẽ bị lao bộc phát trở lại; nếu 100 người đó uống thuốc, chỉ có không tới 1 người sẽ bị lao hoạt động. Hiệu quả của điều trị bệnh lao tiềm ẩn nếu uống đủ liệu trình sẽ kéo dài trên 10 năm. Tuy nhiên, khi được điều trị dự phòng thì cơ thể vẫn có khả năng mắc lao.
Trong một số trường hợp, vi khuẩn lao vẫn còn tồn tại trong cơ thể sau khi hoàn thành quá trình điều trị, và số rất ít trường hợp những vi khuẩn lao này có thể gây bệnh sau này. Việc tái nhiễm lao có thể xảy ra, điều trị dự phòng chỉ có tác dụng tại thời gian điều trị, và không thể bảo vệ cơ thể khỏi tái nhiễm.
Không phải tất cả những người có nhiễm vi khuẩn lao phải điều trị dự phòng. Chỉ những người nằm trong nhóm có hệ miễn dịch quá yếu không đủ sức giữ cho vi khuẩn ở trạng thái bất hoạt, và có nguy cơ mắc bệnh lao tăng lên thì cần được điều trị dự phòng. Nhóm người cần điều trị dự phòng lao tiềm ẩn được xếp theo thứ tự ưu tiên là trẻ em, người có hệ miễn dịch hoạt động kém, người có sử dụng thuốc làm suy giảm miễn dịch, người có mắc một số bệnh như suy thận, tiểu đường... Người có xét nghiệm dương tính với HIV, người nhẹ cân, người bị nhiễm lao trong vòng 2 năm.
Theo thống kê của Chương trình chống lao Hà Nội, số người được điều trị dự phòng bệnh lao (điều trị lao tiềm ẩn) đến năm 2020 là 454 người. Thời gian qua, BV Phổi Hà Nội đã vận động nguồn lực ủng hộ, truyền thông hướng dẫn và tổ chức khám sàng lọc bệnh lao trong người tiếp xúc bệnh nhân kháng thuốc tại BV. Nhóm đối tượng này được khám và làm các xét nghiệm sàng lọc bệnh lao tại BV Phổi Hà Nội hoàn toàn miễn phí và được hướng dẫn phát hiện các triệu chứng nghi lao để kịp thời đi khám, phát hiện bệnh. Các bệnh nhân lao được phát hiện qua khám sàng lọc được thu nhận và điều trị ngay theo hướng dẫn của Chương trình chống lao Quốc gia. Những trường hợp không phát hiện bệnh lao sẽ được hướng dẫn điều trị dự phòng.
Theo TS Hoàng Văn Huấn, điều trị dự phòng lao tiềm ẩn và điều trị lao thông thường có dùng chung một vài loại thuốc. Tuy nhiên, điều trị dự phòng lao tiềm ẩn sẽ ngắn hơn. Thông thường sử dụng hai loại thuốc rifampicin và isoniazid trong vòng 3 tháng. Quá trình điều trị có thể kéo dài 6 tháng nếu chỉ dùng một loại thuốc. Người được điều trị dự phòng sẽ phải làm xét nghiệm máu sau 2 tuần điều trị, và thêm một lần nữa sau 6 tuần. Phương pháp điều trị lao tiềm ẩn bao gồm điều trị theo DOT và điều trị không theo DOT.
Điều trị không theo DOT là phương pháp điều trị bệnh nhân tự bảo quản thuốc thường nhận thuốc đủ dùng trong một tuần mỗi lần. Điều trị theo DOT là liệu pháp quan sát trực tiếp hỗ trợ bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị, và bảo đảm quá trình điều trị được hoàn tất. DOT còn đảm bảo nhân viên y tế có thể phát hiện hiệu quả và các tác dụng phụ của thuốc đối với bệnh nhân, để có thể xử trí kịp thời.
Tuy nhiên, một số tác dụng phụ của thuốc điều trị dự phòng lao người bệnh có thể gặp như buồn nôn; nước tiểu màu đỏ, không gây nguy hiểm do thuốc rifampicin có chứa phẩm màu đỏ… Đặc biệt, nếu lòng trắng mắt của người bệnh trở nên vàng, hay đau dạ dày, cảm thấy buồn nôn nhiều, mệt mỏi hoặc có xuất hiện vết mẩn đỏ lớn dần lan trên cơ thể thì cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và có biện pháp can thiệp phù hợp.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng khuyến cáo, thuốc điều trị và dự phòng lao được chuyển hóa tại gan. Do đó, trong quá trình điều trị, người bệnh không nên uống rượu hay tự ý sử dụng thuốc giảm đau chứa paracetamol, vì nó sẽ làm tăng gánh nặng cho gan và nguy cơ tổn thương gan là rất cao.
Từ ngày 15/2, người tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) nghi mắc bệnh lao, mắc bệnh lao, mắc bệnh lao kháng thuốc, lao tiềm ẩn, người sử dụng các dịch vụ y tế liên quan đến khám chữa bệnh (KCB) lao được Quỹ BHYT thanh toán chi phí KCB theo quy định. Bệnh nhân được chuyển tuyến KCB BHYT. Cụ thể, người mắc bệnh lao kháng thuốc đăng ký KCB ban đầu tại tuyến huyện được chuyển tuyến lên tất cả các cơ sở